مکتب رئالیسم بر اساس حقیقت جویی و واقع بینی بنا شده و بر اصالت واقعیت خارجی قائل است این نهضت در قرن 18 در اروپا پدید آمد و در قرن 19 بسرعت راه پیشرفت را طی کرد و بزرگترین و درخشان ترین مکتب ادبی جهان گرید. به همین جهت این نهضت را می باید به دو دوره تقسیم کرد :
- رئالیسم قرن هیجده که پیشاهنگان آن در انگلستان دانیل دوفو و هنری فیلوبنگ می باشند .
- رئالیسم قرن نوزدهم که پیشوایان در فرانسه بومارشه ، مرسیه ، بالزاک و در انگلستان چارلز دیکنز ، هنری جیمز و در روسیه تولستوی ، گونچاروف و ماکسیم گرکی بوده اند.
پیروان این مکتب برخلاف دومانیک ها به توصیف توده و زندگی اجتماع خویش می پردازند و آن را چنان که هست ، تشریح می کنند . هنر رئالیست همواره سعی دارد زندگی را به آن شکلی که واقعا هست نمایش دهد نه به آن شکلی که باید باشد . هدف هنرمندان این مکتب پی بردن و نمایاندن چگونگی واقعی هر چیز و بستگی های درونی دیگر پدیده هاست و از این جهت رئالیست همیشه در مقابل ایده آلیست و دومانتیک قرار می گیرد. و این علم به توصیف درستی و چگونگی واقعیت جهان می پردازد.
رئالیسم :
واژه رئالیسم از رئل «real » به معانی واقع و واقعیت است ، و در مجموع به معنای حقیقت جویی و واقع بینی است و در واقع به معنای حقیقت جویی اجتماعی و هنری و علمی عصر بوده و به معنای مکتب اصالت واقع است.
رئالیسم به صورت جامع و کلی به مفهوم حقیقت، واقعیت و وجود مسلم، و نیز نفی تخیلات و امور ناممکن و غیر عملی است. رئالیسم به صورت جامع و کلی به مفهوم حقیقت، واقعیت و وجود مسلم، و نیز نفی تخیلات و امور ناممکن و غیر عملی است. نقطه شروع سبک رئالیسم (Realism) را می توان اوایل قرن 19 میلادی دانست که در این دوره نقاشانی در اروپا و سایر نقاط دنیا به این سبک هنری تمایل نشان دادند.در این سبک هنری، هنرمند سعی دارد واقعیت های دنیای پیرامون خویش را همانگونه که به چشم می آیند و همانگونه که برای سایر انسان ها قابل رویت هستند به نمایش در آورد. به عبارت دیگر در این سبک، نقاش آنچه را که به چشم مشاهده می نماید بدون هیچگونه اغراق یا دخالت احساسات شخصی خویش به تصویر میکشد.
مکتب رئالیسم نقطه مقابل مکتب ایده آلیسم است؛ یعنی مکتبی که وجود جهان خارجی را نفی کرده و همه چیز را تصورات و خیالات ذهنی می داند. رئالیسم یعنی اصالت واقعیت خارجی. این مکتب به وجود جهان خارج و مستقل از ادراک انسان، قائل است. ه طور کلی یک رئالیست، موجودات جهان خارج را واقعی و دارای وجود مستقل از ذهن خود می داند. باید گفت در واقع همه ی انسان ها رئالیست هستند، زیرا همه ی به وجود دنیای خارج اعتقاد دارند. رئالیسم را در آثاری می توان شناخت که هنرمند از سطح ظواهر عینی فراتر رفته، حقایقی از روابط گوناگون و پویای انسانها با یکدیگر و با محیطشان را بیان می کند و به طور کلی با مسئله ی "انسان چیست و چه می تواند بشود" درگیر می شودر. ئالیسم چون یک آموزه یا نظریه ی هدفمند، در میانه ی سده ی نوزدهم، واکنشی در برابر خصلت آرمانی کلاسی سیسم و خصلت ذهنی و تلقینی رمانتیسم بود.
رئالیسم در سینما و عکاسی
در یکی از روزهای تابستان سال1827 ژوزف نیسفور نیپس موفق به ثبت اولین تصویر ثابت شد . البته مدت کمی بعد نمونه بهتری از عکس و دوربین Niépce به وسیله Louis-Jacques-Mandé Daguerre ساخته شد . عکسهای رئال نیز مانند فیلمهای رئال در دسته عکسهای مستند و خبری دسته بندی می شوند. عکسهایی از لحظات طبیعی زندگی انسانها یا حیوانات و... خصوصیت عکسهای رئالیستی- انسانی نیز در بیشتر موارد علاقه و توجه به محرومین، موضوعات جنگ و خسارات جنگی، توجه به مسائل اجتماعی و همان تعارض های میان فرد و جامعه و تجزیه و تحلیل افراد در محیط های خاص بود که بدون اغراق عکاس( برعکس سبک های دیگر در عکاسی که لازمه ی آنها اغراق می باشد) و از راه ثبت مستقیم لحظه یا ثبت فرد در لحظه ای غیر از ژست و به طور طبیعی است. عدم استفاده از رتوش، گریم، نورپردازی خاص و نشان دادن جزئیات صورت از خصوصیات عکسهای پرتره ی رئالیستی است. عکسهای رئالیستی در فضایی کاملا طبیعی و با نوری طبیعی و بدون اغراق ثبت می شدند.
انواع گوناگون رئالیسم:
در طول تاریخ در شرق و غرب انواع گوناگون رئالیسم نام برده شده ؛ رئالیسم جادویی ، رئالیسم فرمالیستی ، رئالیسم سوسیالیستی ، رئالیسم سطحی یا ساده لوحانه ، رئالیسم رمانتیک ، رئالیسم درونگرا ، رئالیسم انتقادی ، رئالیسم شاعرانه ، رئالیسم اجتماعی، رئالیسم سوسیالیسم تخیلی و غیره .
رئالیسم انتقادی در جستجوی شناخت روابط اجتماعی است ، رئالیسم قرن 18 را درونگرا نامیده اند.
نمایندگان رئالیسم سوسیالیسم تخیلی: تورگنیف ، داستایوسکی و تولستوی در روسیه در قرن 19 بودند از نظر تاریخی رئالیسم انتقادی و رئالیسم روشنگری بوده است .
ادعا می شود که رئالیسم انتقادی با آثار ارسطو در یونان باستان شروع شد . اگر چه در نظام برده داری اروپا نخستین بار به خلاقیت رئالیستی اشاره می شود تا در ادبیات به اختلاف سبک ایده آلیستی و رئالیستی توجهات را جلب نماید
شیلر رئالیسم را سبکی ادبی دانست . پایه تئوریک تمام رئالیسم ها در ادبیات فرانسه است از جمله آثار استاندال بالنواک ف موپاساد و دوما . مشخصه رئالیسم فرانسوی ، موضوع انتقادی ، اجتماعی و مندبورژوایی آن است در مرزبندی با رئالیسم بورژوایی قرن 19 – در قرن 20 ، رئالیسم انتقادی نویسندگانی مانند دوبلین و هانیریش مان و رئالیسم سوسیالیستی : گورکی ، برشت ف رشد نمود و بین سال های 830 و 1880 در اروپا حدود50 سال رئالیسم نسبت به واقعیات با وفا ماند .
رئالیست ها می کوشند تا هنر را به صورت فرمی مستقل برای آگاهی اجتمعای در آورند . مارکسیست ها از رئالیسم سوسیالیستی انتظار تربیت و آموزش کارگران و رنجبران را داشتند .
در انگلیس دیکنز یک تاز غول های ادبیات رئالیستی بود . در روسیه گوچارف و تورگنیف نیز رئالیست نامیده می شوند . لوکاچ ، آدورنو ، بلوخ در قرن بیستم از جمله تئوریسن ها ، رئالیسم به حساب می آیند .
هگل می گفت کرم نمی تواند با خزیدن روی فیل ، تصویری واقعی از آن داشته باشد . تصیر رئالیستی انسان رنسانی را سوسیالیست ها برای انسان طراز نوین خود قابل اهمیت می دانند . رئالیسم رنسانی ریشه در فلسفه و هنر یونان باستان داشت .
رئالیسم، دین را چاره ای برای دردهای انسان نمی دانست و کوشید با سلاح طنز برای رفع یاس و نا امیدی تهدیدهای هستی را خنثی نماید . هنر باید یک تصویر حقیقی از زندگی انسان را نشان دهد و با دقت به تجربه و تحلیل اشکال گوناگون زندگی بپردازد.
رئالیسم انتقادی بورژوایی قرن 19 باعث شد که جنبه های غیر انسانی ارزش های ثبت شده در روابط سرمایه داری افشا شوند. بوروژوایی از زمان ورود به امپریالیسم به هنری که نیروهای تولید ، به معنی ترقی اجتماعی را آزاد کند ، دیگر علاقه ای نداشت ، طبق نظر مارکسیست ها . سرنوشت هنر رئالیستی از آن لحظه به سرنوشت طبقه کارگر وابسته گردید . ادبیات روایتی حماسی قرن 17که به زندگی روزانه اقشار متوسط و پایین جامعه می پرداخت ، رانیز رئالیستی به حساب می آورند . دلیل رشد رئالیسم در قرن 19 و 20 را می توان بر اساس نقش پیشرفت علوم و فنون ، صنعت و ارتباطات ، آموزش قوانین تکامل داروین و غیره دانست .
گردآورنده : وحید بابائی